NATO'ya sıradışı lider

NATO’ya sıradışı lider

Onu anlamak kolay değil ve bir istisna: Hollanda Başbakanı Mark Rutte’den bahsediyorum. Başbakan olarak neredeyse 13 yıldır Hollanda'da en uzun süre görev yapan ikinci siyasetçi. Macaristan'da Viktor Orban'dan sonra Avrupa'da en uzun süre görev yapan ikinci lider.  Ayrıca benzersiz olan şey: Tarih eğitimi olan ve siyasete atılmadan önce Unilever'de üst düzey görevlerde bulunan Rutte, aynı zamanda Lahey'deki bir ortaokulda haftada bir kez Perşembe sabahı sosyal bilgiler dersi veriyor.
* * * *
Altı çocuğun en küçüğü olan Rutte, zenginliği eski bir Hollanda kolonisi Endonezya'da arayan, ancak eve yoksul dönen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiş. Babası, II. Dünya Savaşı sırasında bir Japon çalışma kampından sağ kurtulmuş, Evde nadiren konuşulan bu aile öyküsü ve ağabeyinin 1980'lerde ölümü, Rutte'yi sarsmış. Her halükarda, yetiştirilme tarzı Rutte'yi maddi varlıklara karşı ilgisiz bırakmış.
* * * *
Lahey'de bir apartman dairesinde yaşıyor. Yıllardır eski bir Nokia telefonu ile eski bir Saab marka oto kullanıyor ya da bisikletine biniyor, yemin etmek için kraliyet sarayına bisikletle gidiyor. Rutte'nin kendi ifadesine göre, annesi oğlunun siyasi kariyerinden hiç etkilenmemiş. 2020'de annesinin ölümüne kadar haftalık alışverişini Rutte yapmış. 14 Ekim 2010’da ilk kez başbakan olunca sıkı güvenlik önlemlerini reddetmiş. Ancak Eylül 2021’de ülkede iki önemli suikastın ardından yeniden düşünmüş, önlem alınmış. Çok az arkadaşı olan Rutte her yıl aynı arkadaş grubuyla aynı tatile çıkıyormuş.
* * * *
1.94 metre boyunda, kalıcı gülümsemesiyle 57 yaşındaki Mark Rutte hakkında yazılacak pek çok şey var. Örneğin Emmanuel Macron Lahey'e geldiğinde, onu en sevdiği Endonezya restoranına götürmüş ve Fransa cumhurbaşkanına küçük tabaklardan oluşan tapas benzeri bir yemek olan 32.50 Euroluk ‘rijsttafel‘ ikram etmiş. Bilmeyenlere anlatayım. Rijsttafel’in birebir çevirisi ‘pirinç masası’. Ana yemek pirinç pilavı olurken, minik meze tabaklarında Endonezya mutfağından acı-tatlı birçok yemek pilava eşlik eder.
* * * *
Bu sıradışı Hollanda lideri, on yıllık görev süresinin ardından sözleşmesi Ekim ayı başında  dolacak NATO genel sekreteri Jens Stoltenberg'in halefi olarak değerlendiriliyor. Hatta onun yerine ‘resmi aday" olarak adlandırılıyor. NATO Genel Sekreteri'nin seçilmesi sürecinde, genel olarak iki kural önemli. Birincisi, kararın ittifakın 31 üyesi arasında oybirliğiyle alınması gerekiyor. İkincisi, nihayetinde kararı veren ABD. Perşembe günü önde gelen dört NATO ülkesi ABD, Fransa, Almanya ve İngiltere desteklerini açıkladı. NATO ülkelerinin liderlerinin üçte ikisinin desteğini aldığı söyleniyor.
* * * *
Benzeri görülmemiş bir türbülans dönemi yaşayan NATO ittifakına liderlik için en iyi aday gösterilen Rutte’nin Rusya'ya karşı ne çok yumuşak ne de çok şahin olmasının önemli olduğu söyleniyor. Estonya Başbakanı Kaja Kallas, Letonya Dışişleri Bakanı Krisjanis Kariņs ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de dahil olmak üzere bir dizi başka isim de aday olarak konuşuluyordu. Hatta Bükreş hükümetinin ikinci beş yıllık görev süresi Aralık ayında sona erecek Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Johannis’i aday olarak önermeyi planladığı biliniyordu. Ama bir şey açık: Hiç kimse, Dörtlü devletlerin ilan edilmiş iradesine karşı ittifakın genel sekreteri olamaz. 

* * * *
Doğu Avrupalıların Rutte hakkında şimdilik çekinceleri olduğu da söyleniyor. Batı basınına göre, çoğu Doğu Avrupalı ülke aslında Estonya Başbakanı Kaja Kallas'ın genel sekreter olmasını istiyorlardı, yıllardır Doğu Avrupalı bir genel sekreter için çaba gösteriyorlardı. Ancak Kallas’ın Rusya‘ya yönelik sert eleştirisi, birçok hükümetin bakış açısına göre onu bu göreve uygunsuz kıldığı, Rusya‘ya karşı bir gerilimin tırmanması riskinin çok büyük olacağı düşünülmüş.
* * * *
Türkiye ve Macaristan Rutte’nin adaylığı hakkında henüz bir şey söylemedi. Amerikan Politico dergisine göre Ankara, Rutte'nin ittifak içerisindeki AB ülkelerini kayıracağından endişeli. Haberde, Türkiye'nin Rutte'yi desteklemeden önce bu konuda güvence istediği belirtiliyor. Ama Rutte’nin de bu konuda bir görüşmede bulunmak üzere Ankara’yı ziyaret edeceği de söyleniyor. Gelişmeler şimdilik böyle. Seçilmesine kesin gözüyle bakılan Rutte, NATO genel sekreteri olan dördüncü Hollandalı olacak.